ایران پسابرجام؛ کنشگری فعالانه منطقه‌ای و جهانی * دکتر محمدمهدی مظاهری حدود چهار ماه از توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 می‌گذرد. این توافق که پس از بحث‌ها و مذاکرات طولانی بین ایران و قدرت‌های جهانی به دست آمد، با توجه به لغو تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی و صادرات نفت، فرصت‌های گسترده‌ای را فراروی...
ایران پسابرجام؛ کنشگری فعالانه منطقه‌ای و جهانی
*دکتر محمدمهدی مظاهری
حدود چهار ماه از توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 می‌گذرد. این توافق که پس از بحث‌ها و مذاکرات طولانی بین ایران و قدرت‌های جهانی به دست آمد، با توجه به لغو تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی و صادرات نفت، فرصت‌های گسترده‌ای را فراروی اقتصاد و تجارت کشورمان فراهم می‌کند. با این حال این تنها عرصه اقتصاد کشور نیست که تحت تأثیر برجام رنگ تحول و پویایی به خود می‌گیرد؛ سیاست و روابط خارجی کشور نیز در ماه‌های پس از تصویب برجام آرام آرام به جایگاه اصلی و کنشگر خود بازمی‌گردد. هر چند به دلیل اوضاع بحرانی منطقه و اختلاف مواضع ایران با برخی کشورهای منطقه پیرامون راه حل بحران‌های سوریه، یمن و بحرین و نیز به دلیل مواضع امریکا، عرصه سیاست خارجی کشور تنش‌ها و ناآرامی‌های مختلفی را تجربه می‌کند؛ اما باز هم اقتدار و ثبات جمهوری اسلامی ایران در منطقه، رویکرد معتدل و مسالمت‌جویانه سیاست خارجی دولت یازدهم و فرصت‌های اقتصادی و تجاری بکر رابطه با ایران، کشورمان را به مرکز توجه دیگر کشورها تبدیل نموده است. اگر از هجوم و رقابت‌جویی هیأت‌های تجاری اروپایی و نیز سفر مقامات سیاسی عالی‌رتبه اروپایی که پس از سال‌ها مجدداً در اولین ماه‌های پس از تصویب برجام به ایران سفر کردند، بگذریم، پس از آن نیز عرصه سیاسی، اقتصادی، نظامی و توریسم کشور با استقبال گسترده و کم نظیری مواجه بوده است.
از بین قدرت‌های شرقی، چین که در دوران تحریم به طور نسبی یار غار ایران بود و روابط اقتصادی ایران با این کشور، به جمهوری اسلامی امکان آن را داد تا از برخی از پیامدهای تحریم‌ها بر سر برنامه هسته‌ای خود در امان بماند، حال پس از تصویب برجام و رفع مشکلات سیاست خارجی کشورمان نیز خواهان ادامه و گسترش این روابط است. در این راستا با اعزام یک هیأت نظامی به سرپرستی جانشین رئیس ستاد کل ارتش این کشور به تهران پیش‌نویس یک تفاهمنامه نظامی در زمینه‌های دفاعی، آموزشی، فنی، اطلاعاتی، سایبری و مبارزه با تروریسم امضا گردید تا به تقویت و گسترش روابط نظامی میان دو کشور کمک کند.
لحن خصمانه بعضی کشورهای غربی به کشورمان نیز بعد از تصویب برجام کاهش یافته و بیشتر جای خود را به تأکید بر نقش مؤثر ایران در حل بحران‌های منطقه‌ای و ابراز تمایل برای همکاری اقتصادی با ایران داده است. برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ در تهران با حضور چند وزیر خارجه منطقه‌ای و دیپلمات‌های برجسته اروپایی و ۶۰ کارشناس و چهره سیاسی و امنیتی از سراسر جهان که همزمان با حضور و سفر اشتاین‌مایر وزیر خارجه آلمان که طی ۱۲ سال گذشته برای نخستین بار به ایران سفر می‌کرد، صورت گرفت، تأییدی بر این ادعاست.
دعوت از ایران برای شرکت در «کنفرانس حل بحران سوریه» نیز یکی دیگر از پیامدهای توافق هسته‌ای است که با پررنگ شدن اهمیت و جایگاه ایران در منطقه و جهان، انکار و نادیده گرفتن نقش کشورمان را برای امریکا و حامیانش به انتخابی دشوار و پرانتقاد تبدیل می‌نمود. حضور دولت ایران برای نخستین بار و بدون پیش‌شرط در مذاکرات صلح سوریه، امکان مدیریت بحران از طریق برقراری تعامل میان بازیگران با منافع متفاوت را برای کشورمان فراهم نمود و موضع کشورمان را در رقابت‌های منطقه‌ای نیز تقویت کرد.
علاوه بر کنشگری‌های فعالانه در عرصه سیاست خارجی و اعزام هیأت‌های سیاسی به کشورهای مختلف برای نقش‌آفرینی در مسائل منطقه ای و جهانی و تأمین منافع ملی کشور، دولت یازدهم دورخیز خود را برای تنوع‌بخشی به منابع درآمدی و تقویت صنعت گردشگری و جذب توریسم نیز آغاز نموده و با هدف چهار برابر کردن شمار گردشگران تا سال 2025، بزرگ‌ترین هیأت اقتصادی خود را به «بازار جهانی گردشگری» در لندن نیز اعزام کرده است.
بنابراین، براساس روند طی شده در چهار ماهه گذشته می‌توان گفت با تصویب برجام و دستیابی به توافق نهایی در این زمینه با قدرت‌های جهانی، روند سیاست خارجی کشور در مسیر همکاری و تعامل با جهان در ضمن تأکید بر اصول و ارزش‌های انقلاب قرار گرفته و جهان پسابرجام فرصت مغتنمی برای نقش‌آفرینی هرچه بیشتر کشورمان فراهم کرده است که دریچه‌های جدیدی را به روی توسعه و پیشرفت کشور مطابق با سند چشم‌انداز توسعه باز می‌کند.
*استاد دانشگاه