تغییرات اقلیمی از مباحث پرتنش در فضای عمومی کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته است اما در کشورهای درحال توسعه رونق کمتری دارد؛ برخی مطالعات پیشنهاد می‌کنند که این تغییرات در خاورمیانه، به‌ویژه در بخش کشاورزی تاثیراتی عمیق‌تر از هرجا دارند.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز ، از جمله گزارشی از معاونت بررسی‌‌‌‌‌های اتاق بازرگانی تهران به این مساله پرداخته است. هرچند مقدمات این گزارش از صحت برخوردار باشد، درباره راهکارهای آن، نظیر ایجاد تغییرات ریشه‌‌‌‌‌ای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برای فائق‌آمدن بر این اثرات باید با احتیاط بیشتری سخن گفت؛ به‌ویژه در سرزمین ذاتا پرتنشی نظیر خاورمیانه.
انتشار گازهای گلخانهای، بی‌‌‌‌‌تردید باعث گرم‌شدن کره‌زمین شده‌است، به‌طوری که دما سطح زمین طی سال‌های 2011 تا 2020 به 1.1درجه سانتیگراد بالاتر از متوسط سال‌های 1900-1850رسیده‌است. همچنین این احتمال وجود دارد که گرمایش در طول قرن بیست‌و‌یکم از 1.5درجه سانتیگراد فراتر رود.
انتشار گازهای گلخانهای با استفاده مداوم و نابرابر انرژی، استفاده از زمین و تغییر کاربری آن، شیوه‌‌‌‌‌های زندگی و الگوهای مصرف و تولید در مناطق مختلف، بین کشورها و درون کشورها افزایش یافته‌است.
در این میان منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، یک کانون تغییرات اقلیمی است و مدل‌های اقلیمی، دما را در این منطقه 20درصد بالاتر از میانگین جهانی پیش‌بینی می‌کنند. این منطقه در حال‌حاضر کم‌‌‌‌‌آب‌‌‌‌‌ترین منطقه در جهان است و پیش‌بینی می‌شود در این منطقه افزایش دما منجر به خشکسالی‌‌‌‌‌های شدیدتری شود. بیش از 60درصد از جمعیت منطقه دسترسی بسیار کمی به آب آشامیدنی دارند و 70درصد تولید ناخالص داخلی آنها در‌برابر تنش آبی آسیبپذیر هستند.
زنجیره تامین موادغذایی از مرحله تولید تا مصرف بهشدت متاثر از تغییر آب و هوا و اقلیم است، به‌خصوص در مرحله تامین مواد اولیه و تولید که مرتبط با بخش کشاورزی است، هرگونه بی‌‌‌‌‌ثباتی می‌تواند کل چرخه را با مشکلات جدی مواجه کند.
گرم‌شدن کره‌زمین بر الگوهای آبوهوا تاثیر می‌گذارد و باعث موج گرما، بارندگی شدید و خشکسالی می‌شود. تغییرات اقلیمی و رویدادهای شدید ناشی از آن مانند سیل، آتش‌سوزی، خشکسالی و توفان در 50سال‌گذشته 5برابر شده‌است. در سال2020 برنامه جهانی غذای سازمان‌ملل تخمین‌زد 265میلیون نفر به دلیل بلایای مرتبط با آب و هوا با کمبود شدید مواد غذایی مواجه خواهند شد. اثرات مرتبط با تغییرات آب وهوا به‌ویژه در بخش کشاورزی بسیار چشمگیر است و شامل کاهش بهره‌‌‌‌‌وری محصولات کشاورزی، بیابان‌‌‌‌‌زایی، قرارگرفتن در معرض سیل، افزایش کم‌‌‌‌‌آبی، تامین ناکافی آب و غلات برای تولید دام است.
از آنجا‌که 70درصد تولیدات کشاورزی خاورمیانه و شمال آفریقا از طریق دیم انجام می‌شود، این منطقه بهشدت در‌برابر تغییرات دما و بارندگی ناشی از تغییرات آب وهوایی آسیبپذیر است. از سوی دیگر، پیش‌بینی می‌شود جمعیت این منطقه تا سال2070 دو‌برابر شود و اثر ترکیبی این دو روند می‌تواند منجر به دو پیامد شود:
1) افزایش وابستگی واردات به مواد غذایی و آسیب‌‌‌‌‌پذیری کل منطقه در‌برابر شوک‌‌‌‌‌های جهانی و 2) افزایش مهاجرت در داخل و از کشورهای فقیر منطقه.
منطقه منا از نظر شرایط اقتصادی و اجتماعی بسیار ناهمگون است. در بین کشورهای این منطقه، کشورهای با درآمد کم و متوسط همچون الجزایر، جیبوتی، مصر، ا یران، عراق، اردن، لبنان، لیبی، مراکش، سوریه، تونس، یمن، کرانه‌‌‌‌‌باختری و غزه، بسیار آسیبپذیر هستند.
در واقع به‌دلیل ترکیب عواملی چون کمبود آب و بارش، رشد بالای جمعیت، تمرکز جغرافیایی جمعیت، بی‌‌‌‌‌ثباتی اقتصادی و سیاسی، حکمرانی ضعیف و سرمایه‌های مالی اندک، این منطقه پرتنش‌‌‌‌‌ترین منطقه در جهان است.
به دلیل وجود شرایط خاص در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و آسیب‌‌‌‌‌پذیری در مقابل رویدادهای آب‌‌‌‌‌وهوایی، اقداماتی برای مقابله با خشکسالی، افزایش بهره‌‌‌‌‌وری کشاورزی، تنوع‌بخشیدن به کشاورزی، بهبود شرایط اقتصادی و سیاسی و ایجاد تغییرات عمده اجتماعی، اقتصادی و تکنولوژیکی برای ایجاد تاب‌آوری ضروری به‌نظر می‌رسد.
این در حالی است که در منطقه منا، بخش کشاورزی کمتر از 10درصد از کل ارزش‌افزوده را تولید می‌کند، اما 22درصد از کل اشتغال را تشکیل می‌دهد، سهمی که درمیان زنان به 31درصد نیز افزایش می‌‌‌‌‌یابد. علاوه‌بر این، حدود 70درصد از فقرا در مناطق روستایی زندگی می‌کنند، بنابراین کشاورزی قطعا برای نتایج توسعه گروه‌های جمعیت ضعیف‌‌‌‌‌تر و فقیرتر، یعنی زنان، کشاورزان کوچک و کارگران کشاورزی، استراتژیک است. همچنین نقش کشاورزی برای پایداری زیست‌محیطی، امنیت غذایی، ثبات اجتماعی‌سیاسی و مهاجرت نیز حیاتی است.
اقدامات از جنس سیاستگذاری و برنامه‌های بلندمدت عبارتند از: بهبود توان اقتصادی، افزایش کارآمدی دولت‌ها، توسعه زنجیره تامین مواد غذایی با هدف متنوع‌‌‌‌‌سازی تولید محصولات، سیاستگذاری برای مدیریت زنجیره تامین سبز و اقتصاد چرخشی، به‌کارگیری مد یریت ریسک آبوهوا در سیستم‌های غذایی، برنامه‌‌‌‌‌ریزی دولت‌ها برای ایجاد یکپارچگی و هماهنگی درمیان بخش‌ها و بین ذی‌نفعان، به‌کارگیری رویکردهایی مرتبط با افزایش کیفیت معیشت محلی و تاب‌‌‌‌‌آور‌کردن جوامع محلی همچون کارآفرینی روستایی، توسعه اجتماعات محلی و توانمندسازی و افزایش آگاهی عمومی./انتهای پیام