3 رکن ضروری حوزه علمیه در دیدگاه مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی

حجت‌الاسلام محمدباقر علم‌الهدی، مدیر مؤسسه آموزش عالی قاسم بن الحسن (ع) در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی تسنیم ضمن بیان برخی ابعاد فکریِ مرحوم آیت الله مصباح یزدی گفت: شاید همزمانیِ وفات آیت الله مصباح یزدی با سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی دارای درس‌هایی برای ما باشد. مرحوم مصباح یزدی از فرهیختگان حوزوی بود که توفیق داشت در کلاس درس بزرگانی همچون آیت الله بروجردی، مرحوم امام، آیت الله بهجت و بزرگان حوزه از جمله محقق داماد حضور یابد و نیز پای درس علامه طباطبایی، از دیدگاه‌های فلسفی ایشان بهره ببرد.

وی افزود: مؤلفه‌های قدرت در نظام ما  بر سه اصل استوار است: اول، بصیرت‌زایی و بصیرت‌افزایی از طریق دانش، دوم، عمل به وظیفه و حضور در صحنۀ نبرد (سخت و نرم) و سوم، اقتصاد. مرحوم مصباح در قسمت اول یعنی در سطح بصیرت‌بخشی، میدان جهاد را پیمود و به تحصیل علم پرداخت و هر جا که لازم بود مقابل انحرافات ایستاد، همچنان که شهید حاج قاسم با صفات وارستۀ خود در صحنۀ نبرد سخت با دشمن حاضر بود.

علم‌الهدی با اشاره به اینکه مرحوم مصباح معتقد بود حوزه‌ای که بتواند پاسخگوی نیاز جامعه باشد، باید دارای سه رکن مهم باشد، افزود: رکن اول، شناخت صحیح نسبت به اسلام است؛ یعنی حوزه باید بداند نسبت به چه موضوعات مهمی در جامعه ورود کند، دانش آن را چگونه فرا بگیرد و چگونه باید پاسخگویی پرسش‌های جامعۀ امروز ما باشد. او خواستار تحول در نظام آموزشی حوزه بود؛ هرچند حوزه به حد مطلوب از پاسخ به نیاز جامعه نرسیده است و باید تلاش بیشتری در راستای پویایی حوزه علمیه صورت گیرد.

وی افزود: رکن دومی که در نگاه ایشان به عنوان ضرورت در حوزه‌های علمیه شناخته می‌شد، عامل درونی یعنی خصلت‌های اخلاقی همچون عمل به دانسته‌ها بود. ایشان معتقد بود دانش را باید به گونه‌ای بیاموزیم که بتوان آن را به کار گرفت و وارد صحنۀ عمل کرد؛ یعنی در مقام اجرا به جامعه ارائه شود تا بتوان مردم را در کنار سفرۀ قرآن و عترت قرار داد. 

این استاد حوزه علمیه بصیرت اجتماعی را رکن سوم بینش آیت الله مصباح نسبت به تحول حوزه دانست و افزود: ایشان معتقد بود اگر حوزه و حوزویان به درک اجتماعی، شناخت مسائل روز و حیله‌های دشمن امروز نرسد، قطعاً حوزه نمی‌تواند از پیچ‌هایی که دشمن بر سر راه رشد مردم و ملت ایجاد می‌کند، آگاهی یابد و اقدام به موقع را صورت دهد.

علم الهدی افزود: در دیدگاه‌های مرحوم مصباح یزدی مؤلفه‌هایی نسبت به حکومت دینی دیده می‌شود که برای هر کدام از آنها در فرمایشات ایشان بابی وجود دارد. امکان‌پذیریِ حکومت دینی، جامعیت دین و تکثرگرایی دینی از جملۀ این مؤلفه‌ها بود. مرحوم مصباح معتقد بود هرگاه مردم تکلیف‌محور شدند و زندگی خود را بر اساس تکالیف دینی پایه‌ریزی کردند، آن وقت است که حکومت دینی امکان‌پذیر می‌شود، وگرنه گاهی حاکمیت دینی با حکومت دینی در یک جاهایی با هم تعارض می‌یابد؛ چرا که هر اندازه هم که قواعد حکومتی مبتنی بر دین باشد، اگر مردم بر خلاف دین عمل کردند، آن وقت نمی‌توانیم مدعا شویم حکومت دینی داریم. حکومت دینی زمانی اتفاق می‌افتد که مردم خودشان بخواهند قواعد دین را در زندگی خود تسری دهند؛ پس امکان‌پذیری حکومت دینی بر اساس تکلیف‌محوری ممکن است. درباره جامعیت دینی که یکی دیگر از مؤلفه‌های فکری علامه است، معتقد است دین با نگرشی حداکثری به تمام عرصه‌ها ورود کرده است و توانایی دارد به تمام معضلات سیاسی اجتماعی و .. پاسخ گوید.

انتهای‌پیام/