ریتم تند و تغییرناگهانی نماها، همراه با صدا گذاری نسبتا خوب باعث شده تا هیجان به صندلی های سینما هم منتقل شود.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی همراز، رضا صالحی/ تنگه ابوقریب، روایت چند رزمنده ای است که در سال های پایانی جنگ قرار است از این تنگه دفاع کنند تا نیروهای بعثی نتوانند به خاک فکه و شرهانی وارد شوند. با این مقدمه، باید گفت این فیلم به یکی از عملیات های سال های پایانی جنگ ایران و عراق می پردازد، فیلمی که سعی دارد با استفاده از ادبیات حاتمی کیا و زنده یاد ملاقلی پور، نوستالژی سال های دفاع را در ذهن مخاطب زنده کند. از سوی دیگر بهرام توکلی، نویسنده و کارگردان این اثر سینمایی تلاش می کند تا با اثرپذیری از فیلم "ایستاده در غبار" و مستند "آخرین روزهای زمستان" به فیلمش رنگ و بوی روایتگری نیز ببخشد. رنگ در فیلم تنگه ابوقریب را می توان یکی از نقاط ضعف این فیلم دانست، چرا که استفاده از رنگ های خنثی و یا سرد در فضاهایی تاریک با سکانس های پرهیجان وتاحدودی اکشن آن هم در فضایی که بافت تقریبا ثابت خاکریز مانند دارد، به بی توجهی مخاطب و منفعل شدن وی می انجامد. هرچند صداگذاری فیلم با جلوه های ویژه به کار رفته در آن تلاش دارد هر از چندی مانند یک شوک عمل نموده و مخاطب را از خمودگی خارج سازد، اما استفاده از صدا و جلوه های ویژه به صورت افراطی بیش از آنچه به جذب مخاطب بیانجامد، می تواند در سالن سینما روی اعصاب آن باشد، به طور مثال می توان در استفاده از "شوکر مخاطب" از فیلم "درباره الی" اصغر فرهادی، یاد کرد. در فضایی که یکی از زنان در آشپزخانه ویلای ساحلی در حال شستن ظرف هاست، بچه ها در کنار دریا در حال بازی هستند، کودکی که قرار است در سکانس های بعدی غرق شود، با شورت و بولوز قرمز راه راه در پهنه آبی دریا ایستاده و بازی می کند که این رنگ بندی خود نشان از بولد کردن سوژه در تصویر دارد، مخاطب روی صندلی های سینما در خوف و هیجان به سر می برد که در اثر سهل انگاری مربی مضطرب و نگرانی که بدون اطلاع خانواده، با تعدادی از والدین بچه های مهدکودک به شمال آمده است، چه اتفاقی در پیش است، ناگهان توپ یکی از بچه ها به پنجره آشپزخانه می خورد و مخاطب در سالن با شوکی بزرگ مواجه می شود، نمونه دیگری از این شوک مخاطب را می توان در سکانسی که گلشیفته فراهانی و شهاب حسینی از بازار برگشته و با آشفتگی دوستانشان در ویلا مواجه می شوند دید. سینما در هیجان یک حادثه که غرق شدگی "الی" است فرو رفته، دوربین روی دست پشت سر گلشیفته فراهانی حرکت می کند و همزمان مانی حقیقی به سمت دوربین (خلاف جهت گلشیفته فراهانی) می دود و از کادر خارج می شود که در هیجان بخشی عمق اثر زیادی دارد، در پلان بعدی شهاب حسینی با اتومبیل پاترول به سمت در ورودی ویلا حرکت می کند، در این لحظه درب سمت راست خودرو که بعد از پیاده شدن گلشیفته فراهانی باز مانده، با دیوار ویلا برخورد می کند و در اثر صدای آن، مخاطب که به شدت با بازیگران همزاد پنداری می کند و در قصه فرو رفته است، دوباره در دچار شوک می شود و خود را وسط سالن سینما می بیند.
همین صحنه ها را می توان در بازی شهاب حسینی و ضربه هایی که به سر و صورتش می زند، در فیلم "جدایی نادر از سیمین" دید. اما در تنگه ابوقریب تلاش شده تا از این تکنیک بهره گیری شود، اما نبود فیلمنامه قوی که مخاطب را به عمق اثرگذاری فرو ببرد، باعث شد تا در بعضی از سکانس ها این ایجاد شوک نه تنها موثر باشد، که نتیجه معکوس هم داشته باشد.
شخصیت پردازی در این فیلم نیز به همان دلیل بالا که استفاده از تکنیک مستند نگاری در یک فیلم داستانی است، خیلی چنگی به دل نمی زد و یکی از آفاتی که سینمای این روزهای ایران را تهدید می کند، در این فیلم نیز به چشم می خورد و آن هم سکانس های اضافی بود که اگر حذف می شدند، لطمه ای به اصل فیلم نمی زدند.
از نکات مثبت این فیلم می توان به پیام صریح و شفاف آن اشاره کرد که چون نویسنده و کارگردان این اثر سینمایی می داند که قصد دارد چه چیزی را به مخاطب ارایه دهد، ریتم فیلم را تند کرده است. البته این صراحت پیام در این فیلم به نظر می رسد ادای دینی است که قرار است عوامل و سازندگان "تنگه ابوقریب" به سینمای ایران داشته باشند، همانطور که جواد عزتی، بازیگر این فیلم بیان کرد:"تنگه ابوقریب نوعی ادای دین به سینمای دفاع مقدس بوده است."
بهرام توکلی نیز درباره ضعف های تکنیکی این فیلم، با پذیرفتن برخی از آن ها گفت: "ما با استفاده از سبک مستند نگاری درباره واقعه 21 تیرماه سال 67که شاهد حرکت تانک های زیادی از سوی دشمن به سمت خاک "فکه" و "شرهانی" بودیم، با داستانی مواجه شدیم که باید اوج التهاب را به مخاطب ارایه می کردیم."
وی افزود: "دلیل کمرنگ بودن موسیقی در تنگه ابوقریب، نزدیک تر شدن بیشتر مخاطب به صحنه های فیلم بود و من تمام تلاش خود را کردم تا فضای جنگ را یک فضای تاریک نشان دهم."
در نهایت، تنگه ابوقریب هرچند نمی تواند جایگزینی مناسب برای فیلم هایی مانند "برج مینو"، "مهاجر"، "سجده بر آب"، "گذرگاه" و ... باشد، اما می تواند با استفاده از روایتگری جنگ، بخش زیادی از ناگفته های دفاع مقدس را به نسل سوم و چهارم انقلاب منتقل نماید. جواد عزتی، حمیدرضا آذرنگ، امیر جدیدی، علی سلیمانی، مهدی پاکدل و ... بازیگران این اثر سینمایی هستند و سعید ملکان تهیه کنندگی و حمید خضوعی نیز تصویربرداری تنگه ابوقریب را برعهده داشتند.
* فیلمساز و منتقد فیلم