خبرنگاران اصفهانی با حضور در تور یکروزه اداره گردشگری شهرداری اصفهان، با بخشی از ظرفیت های محله جویباره آشنا شدند.
محله جویباره یکی از محله های تاریخی شهر اصفهان است که بخش زیادی از تاریخ را در دل خود جا داده و برای نامگذاری این محله نیز روایت های زیادی بیان شده است.
محله ای که پیروان دین یهود در آن سال های سال است در کنار مسلمانان و ارامنه زندگی می کنند و فراوانی کنیسه ها در این محله نیز نشانگر همین موضوع است.
از این رو به همت اداره گردشگری سازمان فرهنگی و تفریحی شهرداری اصفهان، دوشنبه گذشته خبرنگاران اصفهانی با تنها بخش کوچکی از این ظرفیت ها آشنا شدند.
در بیان وجه تسمیه این محله از زبان مرحوم، استاد همایی آمده است: «کلمه جوباره که به تخفیف، جوبار و به صورت کاملتر، جویباره نیز گفته و نوشته‌اند، مرکب از دو کلمه (جو+ بار) یا (جوی+ بار) است؛ یعنی موضعی که در کنار نزدیکی نهر و جوی واقع و چون جوباره در نزدیکی و ساحل زاینده رود بوده به این اسم نامیده شده است. کسانی که اصل این کلمه را جوانباره و جهانباره یا جودباره و جهودباره یعنی محله جهودان یا جایگاه جوانمردی پنداشته‌اند، در اشتباه هستند.»
طبق نظر مرحوم محمد مهریار، جوباره معادل جوش‌باره یا گوش‌باره یعنی دروازه گوش یا جوش است و به دروازه گوش بَر (یکی از چهار دروازه باستانی اصفهان) اشاره دارد.
رفیعی مهرآبادی نیز معتقد است: «جویباره از لغت جویبار و جایی که در آن جوی آب روان باشد، سرچشمه گرفته است.»
از جمله مکان های تاریخی این محله می توان به بناهای زیر اشاره کرد:
مسجد کریم ساقی
منابع شفاهی، وجه تسمیه مسجد "کریم ساقی" را چنین روایت می‌کنند که این مکان پیش از احداث مسجد، میخانه بوده و سپس تبدیل به مسجد شده است. این بیت شعر نیز در این باره این مسجد سروده شده است:
ببین کرامت میخانه‌ی مرا ای شیخ که چون خراب شود خانه‌ی خدا گردد
این مسجد دارای یک کتیبه وقف نامه مربوط به سال 1303 قمری است و معماری آن در سال های اخیر دچار تغییرات زیاد شده است.
مسجد پنجشنبه دین
مسجد "پنجشنبه دین" یکی از مساجد دوره صفوی در محله جویباره است که دارای شبستان منحصر به فردی در بین مساجد شهر اصفهان می باشد. شبستان این مسجد از چهار صفه با طاق و تویزه تشکیل شده و گنبد مسجد روی طاق چهار صفه قرار گرفته است.
بر اساس کتیبه موجود، این بنای تاریخی در سال 1064 هجری قمری توسط شخصی به نام "آقاعلی سابونی" پسر "آقا عبدل" ساخته شده است.
مدرسه آلیانس
مدرسه آلیانس اصفهان توسط سازمان اتحادیه جهانی آلیانس به ریاست آدلف کرمیو در محله یهودی نشین جوباره و در سال 1279 شمسی احداث شد. این بنا رو به تخریب است و بقایای این مدرسه هنوز در جویباره وجود دارد.
خانه‌های تاریخی
بخش دیگری از این محله را خانه های تاریخی تشکیل داده که هرچند بخش زیادی از آن ها در دهه 70 و 80 شمسی تخریب شد، اما هنوز در این محله خانه هایی وجود دارد که شهروندان را به دل تاریخ ببرد.
خانه‌ی خواجه کلیمی، خانه‌ی علامه فانی، خانه‌ی سید کاظم اعرابی، خانه‌ی بازار مرغی ها، خانه‌ی میرمیران، خانه‌ی رسول بقایی و خانه‌ی مرتضی عاصمی، خانه‌های تاریخی جوباره هستند. هر یک از این خانه ها متعلق به دوره های مختلف تاریخی بوده و اکثراً در لیست آثار ملی ثبت شده اند.
کنیسه ها
اما یکی دیگر از شاخصه های این محله، کنیسه های موجود در آن است، به طوری که از 18 کنیسه موجود در اصفهان 15 عدد آن در این محله قرار گرفته است.
کنیسه‌ی سنگ بست، کنیسه‌ی ناسی، کنیسه‌ی بزرگ، کنیسه‌ی ملاربی، کنیسه‌ی کنجی، کنیسه‌ی موسی خیا، کنیسه‌ی سعیدیان، کنیسه‌ی ملانیسان، کنیسه‌ی شموئیل گلی، کنیسه‌ی حاج الیاهو، کنیسه‌ی ملایعقوب، کنیسه‌ی شموئل حناساب، کنیسه‌ی خورشیدی، کنیسه‌ی شکرالله و کنیسه‌ی حزقیا، پانزده کنیسه‌ی حال حاضر این محله هستند.
دو مناره دارالضیافه
اما شاید شاخص ترین آثار باقیمانده از گذشته در این محله، دو مناری است که در خیابان کمال و مقابل شهرداری منطقه 3 خودنمایی می کند.
قدمت و کاربری این اثر تاریخی به دلیل فقدان کتیبه و گزارشات تاریخی مکتوب، تا به حال مجهول مانده است.
برخی از صاحب نظران قدمت این بنا را مربوط به قرن هشتم (اواخر دوره ایلخانی یا دوره آل مظفر) می دانند و کاربری آن را ورودی یک مهمانسرای مجلل احتمال داده اند.
مقبره ها
مقبره های تاریخی شعرا، عرفا، زهاد و پیران طریقت، یکی دیگر از جاذبه های گردشگری محله جویباره بوده که متاسفانه بعضی از آنها به دلایل مختلف از بین رفته است.
مقابر پیرپینه دوز، پیر پرنده، پیر غیبی، باباتون تاب، بابا متکا، بابا کماجی، بابا قادر، بابا جوزاء، بابا اسماعیل، بابا باب الله، بابا عریان، بابا الهی، بابا صولت، خواجه تاج الدین، خواجه میرحسن و کمال الدین اسماعیل از جمله مهمترین مقبره های محله جوباره به شمار می روند که سرگذشت اکثر این افراد و دوره زندگانی آنها مجهول می باشد.
مقبره ای منسوب به محمد تقی اعتمادالدوله (ساروالتقی) صدراعظم شاه صفی و شاه عباس دوم که بناهای ارزشمندی از خود در اصفهان به یادگار گذاشته است نیز در این محله وجود دارد.
بنای مقبره وی دارای گنبد آجری دو پوسته است و خود قبر فاقد هرگونه کتیبه می باشد. اطراف قبر نیز سنگ قبوری با قدمت دوره صفوی دیده می شود./انتهای پیام