«در منزل بودم. اول صبح خبر دادند که عراق از شمال تا جنوب در اکثر محورها حمله کرده است: از جنوب در محور شلمچه به خرمشهر و از کوشک و طلائیه به جاده اهواز و خرمشهر، از هوردر جاده های داخلی هور، در میمک و سومار و قصرشیرین و حاج عمران که در قصر شیرین و سومار و جنوب خیلی نفوذ کرده اند... بعد از ظهر آقای...
«در منزل بودم. اول صبح خبر دادند که عراق از شمال تا جنوب در اکثر محورها حمله کرده است: از جنوب در محور شلمچه به خرمشهر و از کوشک و طلائیه به جاده اهواز و خرمشهر، از هوردر جاده های داخلی هور، در میمک و سومار و قصرشیرین و حاج عمران که در قصر شیرین و سومار و جنوب خیلی نفوذ کرده اند... بعد از ظهر آقای [محمدجواد]لاریجانی آمد و گفت از اظهارات معاون وزیرخارجه شوروی فهمیده است که روس ها موافق ختم جنگ تا حل و فصل مسئله افغانستان نیستند.»(جمعه 31تیر)
«خبرها در جبهه غرب و جنوب حاکی از تداوم پیشرفت عراق در خاک ایران بود. تصمیم گرفتم به جبهه بروم. چمدان را بستم.» (شنبه 1مرداد)
این بخش‌هایی از خاطرات آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور وقت ایران و جانشین فرمانده کل قوا در سال 1367 استان هم درست به فاصله چند روز از پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل از سوی ایران در 27 تیر. درست یک ماه بعد یعنی در 29 مرداد 1367 (20 آگوست 1988) با قبول آتش‌بس پیشنهادی از سوی سازمان ملل جنگ تحمیلی علیه ایران پایان یافت.
فاصله زمانی یک ماهه بین 27 تیر تا 29 امرداد از چنان اهمیتی برخوردار است که می‌توان گفت سرنوشت منطقه آسیای جنوب غربی را در سال‌های پس از آن رقم زد و ریشه برخی تحولات آینده شد.
برهه‌ای حساس که برخلاف میزان بالای حساسیتش کمتر به آن توجه شده است. پذیرش قطعنامه‌ای که حدود یکسال پیش از آن صادر شده بود، در حالی صورت گرفت که معادلات سیاسی و جهانی علیه ایران بود و باوجود پیروزی‌های نسبی ایران در جبهه‌های جنگی و نظامی، اجماع جهانی علیه ایران وجود داشت. مخالفت‌های داخلی به دلیل شرایط اقتصادی هم دولت ایران را در موضع ضعف قرار داده بود. اعلام پذیرش قطعنامه و برعهده گرفتن مسئولیت آن از سوی آیت‌ا... خمینی، معادلات سیاسی را به نفع ایران برهم زد. صدام حسین با درک این موضوع سعی داشت معادله را دوباره به نفع خود برگرداند. ارتش بعث عراق دست به کار شد تا در آخرین تحرک خود با ترتیب دادن حمله ای سراسری در مقطع کوتاه فرصت یک ماهه سازمان ملل برای آتش بس کامل، این امر را به سرانجام برساند. بايد بخش‌هایی مهم از خاک ایران در اشغال عراق باشد تا برای مذاکرات صلح دست بالا را بگیرد. اما با مانعی جدی روبه‌رو شد. مانعی که حتی امروز برای اغلب ایرانیان نیز ناشناخته مانده و کمتر به‌آن پرداخته شده است. عملیاتی که شهرتش از اغلب عملیات‌های سرنوشت‌ساز جنگ به مراتب کمتر اما اهمیتش هیچ کم از سایر عملیات ها ندارد و می‌توان آن را پس از عملیات بیت المقدس (آزادی خرمشهر) و سلسله عملیات های منجر به شکست حصر آبادان، یکی از سه عملیات تعیین کننده و سرنوشت ساز در دوران هشت ساله دفاع مقدس به شمار آورد. موفقیت این عملیات موجب تغییر شرایط جبهه‌ها و ایجاد روحیه تازه بین سربازان و رزمندگان شد و در نهایت حمله سراسری ارتش بعث را از دستیابی به اهداف تعیین شده ناکام گذاشت.
- عملیات دفاع سراسری
آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی، فرمانده جنگ، در خاطرات خود از روز اول مرداد می‌نویسد: «مثل اینکه وضع جدید و پیام امام، جوش و خروش بی‌سابقه ای در جبهه رفته‌ها به وجود آورده است... شب به پایگاه هوایی دزفول رسیدیم. خبر رانده شدن دشمن از نزدیک خرمشهر و جاده اهواز با تلفات سنگین را از رادیو شنیدم.»
چند روز از قبول قطعنامه 598 می‌گذشت و لشکر 10 سیدالشهدا همچنان در حالت آماده‌باش به سر می‌برد. بعداز ظهر جمعه31تیر 1367 برنامه‌های رادیو سراسری قطع می‌شود و شبکه محلی خوزستان پس از پخش مارش نظامی در اطلاعیه‌ای از حمله گسترده دشمن به خاک ایران با هدف تصرف دوباره خرمشهر خبر می‌دهد.
تعداد زيادي از تانک‌ها و نفر‌برهای زرهی ارتش بعث عراق به صورت ستونی، از جاده کوشک به طرف جاده اهواز-خرمشهر به سرعت در حال حرکت بودند. نيروهای دشمن بعد از وارد شدن به جاده اصلی دو قسمت شده، تعدادی از آنها به سوی خرمشهر حرکت كرده و با حملات سنگین خود تا45 کیلومتری اهواز پیش می‌آیند. نیروهای عراقی تا سه راه «حمید» پیشروی می‌کنند.
ساعت 3 بامداد روز شنبه اول مرداد 1367 گروهان فجر که پیش از همه به منطقه رسیده بلافاصله به سمت جاده اهواز-خرمشهر حرکت می‌کند و تا سه راه حمید پیش می‌رود. درگیری شدید آغاز می‌شود. تا بعد از ظهر همان روز نیروهای عراقی از سه راه حمید که اهمیت استراتژیک بالایی دارد عقب نشینی می‌کنند و گروهان فجر به قرارگاه کوثر باز می‌گردند. اما عملیات همچنان ادامه دارد و گروهان‌های نصر و فتح به سمت جاده اعزام شده و در منطقه مستقر می‌شوند. روز بعد به انجام عملیات شناسایی می‌گذرد؛ در انتهای روز هر دو گردان با نیروهای عراقی روبه‌رو شده و درگیری شدیدی آغاز می‌شود. در نهایت و با حمایت توپخانه گردان‌های لشکر 10سیدالشهدا موفق به پاکسازی جاده می‌شوند و پس از آن تنها به مقابله با آتش توپخانه ارتش بعث می‌پردازند.
- عملیات غدیر، آخرین عملیات جبهه جنوب
در ساعات پایانی روز چهارم مرداد 1367 نیروهای زرهی عراق مجدداً به نزدیکی جاده اهواز خرمشهر، در حوالی سه راه «کوشک» می‌رسند. اما در تاریکی شب امکان پیشروی ندارند. در تاریکی شب نیروهای ایرانی بی خبر از حضور آنها مشغول عملیات پاکسازی برخی از نواحی منطقه هستند و به صورت اتفاقی در نزدیکی نیروهای عراقی مستقر می‌شوند.صبح روز پنجم مرداد نیروهایی از تیپ حضرت زهرای لشکر 10 سیدالشهدا با نیروهای عراقی در پشت خاکریز های جاده اهواز –خرمشهر درگیر می‌شوند. نبردی نابرابر که نزدیک به 150 تانک عراقی درآن حضور دارند و نیروهای ایرانی حتی یک ماشین زرهی در اختیار ندارند. باوجود تمام کاستی ها نیروهای ایرانی تا آخرین ساعات روز پنجم مرداد موفق می‌شوند مانع تصرف جاده به دست ارتش بعث شوند. طرح اشغال مجدد خرمشهر ناکام می‌ماند وعملیات روز پنجم مرداد «غدیر» نام می‌گیرد. این آخرین عملیات جنگ در جبهه جنوب بود. پیروزی گردان های تیپ حضرت زهرا در عملیات غدیر، عملیات دفاع سراسری را به نتیجه می‌رساند. ارتش عراق منطقه را تخلیه می‌کند و در اغلب مناطق به مرزهای بین المللی باز می‌گردد.
یکی از رزمندگان حاضر در صحنه عملیات دفاع سراسری (غدیر)، نبردهای جاده اهواز-خرمشهر و تأثیرات آن را بر سایر جبهه ها این گونه شرح داد: «در این حمله و عملیات گسترده از آنجا که بعد از قبول قطعنامه بود و رزمندگان و بسیجیان ایرانی در حال برگشت به شهرهایشان بودند ، آمادگی لازم برای مقابله نداشتیم اما با این حال رزمندگان و بسیجیان لشکر 10 سیدالشهدا (ع) و لشکر 27محمدرسول‌ا... (ص) دلیرانه در مقابل مهاجمان ایستادند».
اگر این دو لشکر با تمام توان و اخلاص دفاع نمی‌کردند دوباره به روزهای اولیه جنگ که عراق قسمت‌های مختلفی از خاک ایران اسلامی را اشغال کرده بود برمی گشتیم در حالی‌که ما هشت سال جنگیدیم و عراق را به پشت میله‌های مرزی عقب راندیم و اگر این دفاع بزرگ انجام نمی شد، معلوم نبود اکنون چه وضعیتی داشتیم.
پایان جنگ با قبول قطعنامه 598برای مردم ایران و بسیجیان شوک سنگینی بود و بسیجیانی که چه در زمان حضور در جبهه ها و چه برای پایان جنگ ، گوش به فرمان امام (س) بودند، دراین شوک سنگین حمله‌ای بزرگ را که با انواع سلاح‌های سنگین زمینی و هوایی انجام شد با سلاح‌های سبک دفع کردند. وی تاکید کرد: عملیات جاده اهواز - خرمشهر (دفاع سراسری) یکی از عملیات‌های سنگین و سرنوشت ساز جنگ بود که رزمندگان جان برکف در چهار الی پنج روز آن را به نتیجه رساندند.
منبع:قانون