در عصر حاضر باتوجه به وجود برخی از محدودیتهای زیست محیطی به ویژه در تجــارت جهـانی و تنگ شدن عرصه رقابت، به ناچار بعضی شركتهای انتفاعی از یك سو برای رفع این محدودیتها و دستیابی به درآمد بیشتر و یا كسب محبوبیت تجاری، مجبور به تحمل هزینه های زیست محیطی بوده و ازسوی دیگر برای ارزیابی مثبت عملكرد خاص...
موسسه حسابان گستر آگاه با تجربه چند ساله کارشناسان مالي خبره خود و داشتن رتبه سيمين از کانون انجمن های صنفی کارفرمایان استان اصفهان بر اين عقيده است كه امروزه در عرصه رقابتي اقتصادي جهاني و ملي ،استفاده از حسابداري زيست محيطي بيش از قبل احساس مي شود .در اين راستا ، اين موسسه قادر مي باشد جزئيات حسابداري سبز شامل بدهيهاي محيط زيست يا نحوه برخورد با مخارج محيط زيست ،مشكلات و خسارات شركتها با محيط را كاملا بررسي نمايند و با انعكاس صحيح مخارج زيست محيطي در گزارشهاي شركتها و نظارت بر آنها ،ايجاد اعتماد بيشتر سهامداران را بوجود آورند . در این جهت مصاحبه با حمید رضا عدمیان، مدیر عامل موسسه حسابان گستر آگاه، به عنوان یکی از فعالان این عرصه به عمل آمده که درادامه آن را میخوانید .
توضیح کوتاهی درباره حسابداری زیست محیطی میدهید؟
موضوع حسابداری فعالیتهای زیست محیطی در قالب یك فعالیت مستقل قابل ارزیابی است و از یك طرف بنابه دلیل پیروی از یك الگوی بهبودمستمر در فرایند اجرای ممیزی زیست محیطی، بازخورد لازم سیستم اطلاعاتی حسابداری،تكمیل كننده ممیزی مزبور بوده، امكان ارزیابی عملكرد مدیران را در راستای بهبودمستمــر عملــی می سازد. ازطرف دیگر، گزارشگری مالی برون سازمانی، درخصوص عملكردزیست محیطی، می تواند هزینه و منفعت برنامه های زیست محیطی و اهــداف مــدیــریت رابرای استفاده كنندگان خارجی فراهم سازد و اگرچه برخی از منافع ناشی از تحمل هزینه های زیست محیطــی صرفاً كیفی است و قابل اندازه گیری عینی نیست، لیكن با افشای مناسب در گزارشگری مالی می توان دیدگاه مثبتی در میان سهامداران و بازار سرمایه ایجاد كرد و به تبع آن ازطریق افزایش ((P/E ونهایتاً افزایش ارزش روز سهام، موجب افزایش ثروت سهامداران گردید.
حسابداری زیست محیطی در چه کار هایی مورد استفاده قرار میگیرد ؟
حسابداری محیط زیست كاربردهای متفاوتی دارد كه ازجمله می توان حسابداری درآمد ملی، حسابداری مالی و یا حسابداری مدیریت را نام برد، درحالی كه حسابداری درآمد ملی از دیدگاه یك مقیاس اقتصاد ملی به منابع و مصارف طبیعی نگاه می كند لیكن حسابداری مالی از نگاه استفاده كنندگان گزارشهای مالی به جهت تصمیم گیری و ارائه مسئولیتهای عمومی موضوع را بررسی می كند و بالاخره حسابداری مدیریت به عنوان یك سیستم اطلاعاتی با هدف پشتیبانی تصمیمات مدیریتی به موضوع نگاه می كند.
آیا نگرش نو یا جدیدی هم درباره مسائل زیست محیطی وجود دارد ؟
درحال حاضر نگرش تازه ای نسبت به آثار زیست محیطی ناشی از فعالیت صنعتی موسسات انتفاعی بروز كرده است كه این موضوع نگاه موسسات انتفاعی را از طراحی محصول و فرایندها تا خدمات پس از فروش دچار تغییرات عمده ای كرده است. این درحالی است كه ارزش واقعی منابع طبیعی ازجمله هوا، زمین، آب و غیره كه برای تولید محصولات مختلف صرف می شود، در بهای تمام شده محصولات تولیدی به درستی منعكس نمی شود و صنایع سبز علی رغم تحمل هزینه های محیطی داخلی نسبت به صنایع غیرسبز مشابه، محصولاتی با كاربرد یكسان تولید می كنند. از این رو مدیریت نه تنها درخصوص كارآیی و اثربخشی فعالیت موسسه تحت سرپرستی خود مسئول است بلكه در مقابل هر آنچه كه در قبال فعالیت انتفاعی، درمورد مشكلات محیطی بروز می كند، نیز مسئول است. یك واحد انتفاعی دركنار مسئولیتهای اقتصادی ناچار است مسئولیت محیطی و یا اجتماعی را نیز بپذیرد.
در حسابداری زیست محیطی هزینه ها چگونه محاسبه می شوند؟
حسابداری مدیریت به عنوان یك سیستم پشتیبانی تصمیم در برخورد با هزینه های واقعی متحمله توسط بنگاه تجاری به ناچار هزینه های زیست محیطی را از سایر هزینه ها تفكیك كرده و با نگاهی متفاوت به ارائه اطلاعات مالی در این خصوص می پردازد. مدیریت بر هزینه از یك سو با عوامل خارجی و از سوی دیگر با عوامل داخلی بنگاه اقتصادی درگیر است. اگر عامل خارجی را رضایتمندی مشتری تلقی كرده، آنگاه كاهش هزینه ازطریق شناسایی عوامل آن با هدف حذف فعالیتهای بدون ارزش افزوده مواجه است و طیف آن عوامل از طراحی محصول تا خدمات پس از فروش را شامل می گردد. درحالی كه عامل خارجی، رضایتمندی زیست محیطی باشد، آنگاه كاهش هزینه از طریق شناسایی عوامل آن با هدف حذف فعالیتهای بدون ارزش اقتصادی مشكل خواهدشد. به عبارتی هزینه های زیست محیطی گاهی فاقد ارزش افزوده قابل تقویم بوده و بنگاه اقتصادی بنابه این محدودیت تمایلی به حذف فعالیتهای مخرب زیست محیطی نــدارد،لیكـن كنترل و كاهش هزینه این گونه فعالیتها را برنامه ریزی می كند و این به آن معنــا است كــه مدیریت بر هزینه زیست محیطی با هدف رضایت محیطی عملی است و برای انجام آن ناگزیر به تفكیك هزینه و انتخاب شاخصهای مناسب است.
برای مدیریت این هزینه ها چه اقداماتی باید صورت بگیرید ؟
برای مدیریت بر هزینه های زیست محیطی اولین نیاز لزوم شناسایی آنها است و همین طور هزینه یابی محیطی فعالیتی است كه می تواند موجب افزایش ارزش شركت گردد. استاندارد بین المللی ایزو سری 14000 یك سیستم كنترل مدیریتی است كه عملكرد زیست محیطی شركت را به گونهای تعریف می كند كه نیازمندیهای این استاندارد را پوشش دهد و درمجموع برای این هدف است كه شركت بتواند فرایندها، ارتباطات و فعالیتهای خود را بدون ضرر به محیط زیست به انجام برساند. برخی شركتهای تجاری ایرانی ازجمله شركتهای فعال در بورس اوراق بهادار تهران، به ایجاد سیستم مدیریت زیست محیطی اقدام كرده و اگرچه در این راستاهزینه های واقعی به شركت تحمیـل مـی شود، لیكن در مقابل هزینه ها، منافع و ارزش افزوده ای را به دنبال خواهد داشت.
بین حسابداری زیست محیطی با گزارش گری زیست محیطی تعاملی وجود دارد ؟
از آنجایی كه حسابداری زیست محیطی گزارشگری زیست محیطی را نیز دربردارد و عملكرد زیست محیطی از دید استفاده كنندگان گزارشهای مالی حائزاهمیت است، لیكن اهداف گزارشگری عملكرد اقتصادی با اهداف گزارشگری زیست محیطی كاملاً انطباق نداشته، لذا به جهت محدودیت موجود در علائق استفاده كنندگان، نیاز به الزامات گزارشگری ویژه احساس می گردد.از آن جهت كه بنگاههای انتفاعی مخارجی را تحت مــوضــوع زیست محیطی متحمل می شوند، لذا ارائه یك تصویر از عملكرد زیست محیطی كه حاوی منافع حاصل از تحمل هزینه های مزبور باشد، باتوجه به ساختار موجود حسابداری، دشوار است، به این جهت بسیاری ازبنگاههای انتفاعی هزینه فعالیتهای زیست محیطی را بدون مقابله با منافع آن، تنها به عنوان اقلام هزینه ای منظور كرده و در گزارشگری مالی به گونه ای موثر آنها را افشاء نمی كنند.افشای هزینه های زیست محیطی در راستای حفظ ثروت سهامداران موجبات افزایش ارزش بنگاه انتفاعی را فراهم می سازد. و اگرچه منافع اینگونه هزینه ها قابل تقویم به ریال نیست، ولی درعین حال ایجاد تمایز در بنگاه انتفاعی به عنوان یك صنعت سبز را موجب می گردد و علی رغم وجود مزیتها در حفظ بــازار رقابتی در میان صنایع مشابه غیرسبز، از طـــریق ایجاد محبوبیت اجتماعی، آثار مفید و مـــوثری بر قیمت سهام اینگونه بنگاهها در بازار بــورس اوراق بهادار خواهد داشت، لذا گزارشگری زیست محیطی با نگــاه دقیق تری باید موردتوجه مدیران واحدهای اقتصادی باشد، به ویـــژه واحدهایی كه در زمینه زیست محیطی متحمــل مخارج زیادی می گردند.
چه عواملی باعث میشوند که حسابداری زیست محیطی توسعه پیدا نکند ؟
با توجه به رشد روزافزون جمعیت و محدود بودن منابع طبیعی در دسترس، امروزه مسئله حفاظت از محیط زیست به‌عنوان یكی از مهمترین مسائل جامعه بشری مطرح شده است. نكته حائز اهمیت این است كه حفظ محیط زیست محدود به مرزهای سیاسی و جغرافیایی نیست و اهتمام جمعی همه ساكنان كره زمین را می‌طلبد. با نگرش سیستمی، مسئله حفظ محیط زیست نیازمند یك سیستم مدیریت زیست‌محیطی است كه به‌صورت یكپارچه با سایر سیستمهای مدیریتی به اجرا درآید. سیستم اطلاعات حسابداری به‌عنوان جزء مهمی از سیستم اطلاعات مدیریت می‌تواند نقش بسزایی در كمك به حفاظت از محیط زیست از سوی شركتهای تولیدی آلاینده برعهده بگیرد. اینكه مخارج مصرف شده برای محیط زیست از سوی شركت چگونه در حسابها منعكس شود یا نحوه افشای آنها چگونه باشد مسائلی است كه حسابداری می‌تواند با پرداختن به آنها رویه و اطلاعات مناسبی برای مدیریت ارائه كند. اما لازمه چنین كمكی مستلزم وجود قوانین و مقررات جهت حفاظت محیط زیست برای شركتهای تولیدی و همچنین ایجاد رهنمودهای حسابداری لازم از سوی مجامع حرفه‌ای حسابداری است. از سوی دیگر آگاهی و اهمیت دادن مدیران به سیستمهای كنترلی محیط زیست در شركت می‌تواند موجب كاهش آلودگی شود.با توجه به اینكه در طی سالهای اخیر وضعیت آلودگی كشورمان روند افزایشی داشته است و شركتهای تولیدی در این زمینه سهم زیادی دارند نقش حسابداری در جهت كمك به كاهش آلودگی از طریق تاثیر مخارج و افشای مالی و ارائه اطلاعات مناسب به مدیریت، مهم مي باشد.
حسابداری محیط زیست شامل چه فعالیت هایی میشود ؟
حسابداری محیط زیست شامل مجموعه فعالیتهایی است كه موجب افزایش توان سیستمهای حسابداری در جهت شناسایی و ثبت و گزارشگری آثار ناشی از تخریب و آلودگی محیط زیست میشود. با توجه اینكه در طی سالهای اخیر وضعیت آلودگی كشور ما روند افزایشی داشته و شركتهای تولیدی در این زمینه سهم زیادی داشته‌اند، توجه به حسابداری محیط زیست بسیار لازم و ضروری است. در سایر كشورها مفهوم گزارشگری مخارج زیست‌محیطی شركتها از چند دهه قبل آغاز شده و تحقیقات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است. اما با اینكه اكنون، ما در ایجاد خسارات به محیط زیست و آلودگیهای مختلف در حال سبقت از بسیاری از كشورها هستیم، در این زمینه تحقیقات مناسبی صورت نگرفته است.
چه راه هایی پیشنهاد میکنید که این حسابداری محیط زیستی توسعه پیدا کند ؟
توسعه نیافتن حسابداری در زمینه برخورد با مخارج محیط زیست در درجه اول به این علت است كه شركتها الزام و اجباری در این زمینه ندارند لذا بازبینی و توجه به اصلاح یا تدوین برخی قوانین لازم است.
نبود دستورعمل اجرایی درباره نحوه برخورد و انعكاس مخارج زیست‌محیطی، شركتها را با مشكل نحوه انعكاس رو به‌رو ساخته و موجب به‌كارگیری رویه‌های متفاوت شده است. پس لازم است رهنمود یكنواخت و مناسب تهیه و تدوین گردد تا عملكرد زیست‌محیطی سازمانها نیز به اطلاع استفاده‌كنندگان اطلاعات مالی برسد.
در آموزش حسابداری، باید ضمن تدریس پیشرفتهای حسابداری، نیازهای جامعه مورد توجه قرار گیرد و یكی از این نیازها وجود محیطی سالم و پاك برای زیستن است. لذا لازم است توجهی هر چند ناچیز در مباحث حسابداری به محیط زیست و نحوه انعكاس مخارج آن صورت پذیرد.
دانشگاهها باید با فراهم آوردن منابع مطالعاتی از سایر كشورها، امكان بررسی و تحقیق در هر زمینه از مشكلات جامعه كه با حسابداری مرتبط می‌باشد را ایجاد نمایند.
به نظرشما سازمان ها برای بهره گیری از این نوع حسابداری باید چه اقدامتی انجام دهند ؟
سازمانها برای استفاده و به‌كارگیری این سیستم حسابداری نیاز به آشنایی با آن و داشتن رویه و رهنمود مناسبی، كه از سوی مراجع تدوین‌كننده الزامی شده باشد، دارند. پس لازم است مراجع تدوین‌كنندة رهنمود در زمینه حسابداری، رویه و دستورعمل مناسبی در مورد نحوه برخورد سازمانها با مخارج زیست‌محیطی ارائه دهند تا در نهایت منجر به ایجاد و به‌كارگیری عمومی حسابداری محیط زیست شود.